Brüksel dantelleri, zarifliği ve ince işçiliği ile dünya çapında ün kazanmış, yüzyıllardır değerli kabul edilen el sanatlarının başında gelir. Brüksel uç dantelli masa örtüsü denildiğinde genellikle, Belçika'nın Brüksel bölgesinde üretilen ve masa örtülerinin kenarlarını süsleyen bu özel dantel türlerinden bahsedilir.

Brüksel Dantelinin Özellikleri
Brüksel danteli, 16. yüzyıla kadar uzanan köklü bir dantel geçmişine sahiptir ve dantel, bir dönem mücevher kadar pahalı ve değerli bir aksesuar olarak görülmüştür. "Brüksel Danteli" terimi aslında iki ana tekniği kapsar ve masa örtülerinde bu tekniklerin birleşimi veya tek başına kullanımı görülür.
- Bobin (Mekik) Danteli: Mekiklerle ipliklerin örülmesiyle yapılır. En ince keten ipliklerden yapılmasıyla ünlüdür. Desenler ve ağ zemin ayrı ayrı veya bir arada oluşturulabilir. En yaygın ve güzel formlarından biri, makinede yapılmış ağ zemin üzerine bobin danteli çiçeklerin ve yaprak desenlerinin aplike edilmesiyle ortaya çıkar.
- İğne Danteli: Daha çok "Point de Gaze" (Fransızca'da "Gaze Danteli") olarak bilinen bir iğne danteli türüdür. Bu dantel, 19. yüzyılın ortalarından itibaren popülerleşmiştir.
Point de Gaze'nin Özellikleri (Gazeli Dantel)
- Masa örtülerinin kenarlarını süsleyen "uç danteli" formunda sıkça karşılaşılan bu tür, adını tül (gaze) benzeri hafif ve gevşek ağ zemininden alır. Tül gibi hafif, zarif ve transparan bir görünüme sahiptir. Çok ince ipliklerle, ilmekli ve bükülmüş düğme deliği dikişleriyle elde yapılır.
- Genellikle çiçek (floral) tasarımlar, yapraklar ve eğriler içerir. Bu çiçeklerin bazıları gölgelendirme efektleri (yani yakın ve açık dikiş kombinasyonları) ile derinlik kazanır ve hatta bazen ayrık, bağımsız yapraklara sahip olabilir. Masa örtülerinin yanı sıra eldivenler, şallar, yaka ve mendillerin kenarlarında da kullanılmıştır.
- Tarihsel olarak, zarif dantel süslemeli keten masa örtüleri önemli bir ev eşyası olarak kullanılırdı. Antika Brüksel dantelli masa örtüleri, bazen ortası düz keten olup sadece geniş bir Point de Gaze veya Bobin Danteli kenarlığa sahip olabilir. Bazıları ise tümüyle farklı Brüksel danteli tekniklerinin birleşimiyle (örneğin ortası iğne danteli, kenarları bobin danteli) oluşturulmuştur.
- Örtülerin boyutları büyük ziyafet masa örtülerinden (örneğin 130x260 cm) küçük oda takımlarına kadar çeşitlilik gösterebilir. Brüksel uç dantelli masa örtüsü, Belçika Brüksel kökenli, genellikle Point de Gaze iğne danteli veya Bobin Danteli teknikleriyle yapılan, çiçek desenleri ve ince, tül benzeri zemin ağı ile karakterize edilen, 19. yüzyılda popülerliğinin zirvesine ulaşmış, son derece ince ve değerli antika bir tekstil ürünüdür. Günümüzde el yapımı olanları sanatsal değer taşımaktadır.
İğne Danteli (Point de Gaze) Tekniği Nasıl yapılır?
Brüksel uç dantelli masa örtüsü, genellikle Bobin Mekik Danteli veya İğne Danteli (Point de Gaze) teknikleri kullanılarak yapılır. Bu, çok zahmetli, yüksek beceri ve sabır gerektiren geleneksel bir el sanatıdır.
- İğne Danteli (Point de Gaze) Tekniği: Öncelikle dantelin deseni genellikle çiçek ve yaprak motifleri bir parşömen veya kalın bir kağıt üzerine çizilir. Desen, çalışılacak bir kumaşa veya yastığa sabitlenir. Dantelin ana hatlarını belirlemek için, deseni takip eden iplikler kumaş üzerine işlenir ve geçici olarak sabitlenir.
- İnce bir iğne ve iplik (genellikle keten) kullanılarak, deseni oluşturan "katı" kısımlar (yapraklar, çiçekler) düğüm dikişleri veya ilmekli düğme deliği dikişleri ile doldurulur. Bu kısımlarda, gölgelendirme ve boyut katmak için sıkı ve seyrek dikişler bir arada kullanılır.
- Motifler tamamlandıktan sonra, Point de Gaze'nin alametifarikası olan tül benzeri ağ zemin yapılır. Bu, sürekli bir iplikle, birbirine bağlanan yarım daire şeklindeki ilmeklerden oluşan, gevşek bir düğme deliği dikişi ağıdır. Bu işlem, motifler arasındaki boşlukları doldurur ve onlara narin, gazeli (tül gibi) bir görünüm verir.
- Dantel tamamen bittiğinde, geçici olarak sabitlenen destek iplikleri ve zemin kumaşı kesilerek veya çözülerek el yapımı dantel serbest bırakılır.
Bobin (Mekik) Danteli Tekniği Nasıl yapılır?
- Seçilen desen, parşömen üzerine çizilir ve içi pamukla doldurulmuş bir yastık veya silindir üzerine iğnelenir. Her biri ince keten veya pamuk iplik sarılı çok sayıda bobin (mekik) hazırlanır. Desen ne kadar karmaşık ve genişse, kullanılan bobin sayısı o kadar artar ve hatta bazen yüzlerce olabilir.
- Dantel ustası, bobin çiftlerini alarak bükme ve çaprazlama (çift dikiş) gibi temel hareketlerle iplikleri birbirinin üzerinden geçirir. Bu hareketlerle deseni oluşturan sıkı doku (toilé) ve zemin ağını oluşturur. Desen üzerindeki önemli noktalara iğneler batırılarak iplikler yerinde tutulur ve sonraki düğüm ve örgüler için bir dayanak sağlanır.
- Masa örtüsü gibi büyük parçalar için, dantel genellikle önce küçük şeritler halinde örülür ve daha sonra görünmez dikişlerle birleştirilir. Brüksel dantellerinde sıkça görülen bir yöntem de, motiflerin (yapraklar ve çiçekler) bobin danteli ile ayrı ayrı örülüp, daha sonra makinede üretilmiş ince bir tül ağ üzerine aplike edilmesidir.
Masa Örtüsündeki Uç Danteli
- Masa örtüsündeki "uç danteli" kısmı, yukarıdaki tekniklerden biriyle (özellikle Point de Gaze'nin narinliği ve Bobin Danteli'nin aplike tekniği) elde örülen geniş bir şerit veya bordürdür. Bu bordür, daha sonra yüksek kaliteli bir keten veya pamuklu kumaş olan masa örtüsünün ana gövdesine el dikişleri ile ustaca eklenir.
Geleneksel Brüksel dantelini elle yapmak, büyük bir sabır, yılların tecrübesi ve çok ince ipliklerle çalışabilme yeteneği gerektirir.