İğne oyası, Anadolu'da ve özellikle Türkiye'de yaygın olan, bir iğne ve iplik yardımıyla düğümleme tekniğiyle oluşturulan geleneksel bir el sanatıdır. Genellikle oya olarak da adlandırılır ve yazma, yemeni (başörtüsü), mendil, havlu gibi tekstil ürünlerinin kenarlarını süslemek için kullanılır.
Buradaki çeyizlik el işleri örneğimiz tamamen el işçiliği ve sabır gerektiren iğne oyası tekniği ile yapılmıştır. Bu teknikle, iplik ilmekler ve sıkı düğümler atılarak dantel benzeri, üç boyutlu motifler oluşturulur. Kenar boyunca tekrarlanan, çiçeklere veya yapraklara benzeyen, zarif ve ince bir desene sahiptir.
Parlak, muhtemelen ipek veya ipek görünümlü bir iplik kullanılmış gibi görünüyor, bu da oyaya hafif bir ışıltı katmıştır. Mavi renkteki kumaşın kenarına işlenmiştir. Oyanın gümüşe yakın açık rengi, mavi zeminle güzel bir kontrast oluşturmaktadır. İğne oyaları, ince ve narin yapısıyla tekstil ürünlerine sofistike ve geleneksel bir zarafet katar.
İğne Oyası Yapılışında Gereken Malzemeler
- İğne:Oya ipliğinin kalınlığına uygun, ince ve uzun bir oya iğnesi (dikiş iğnesinden daha uzun) kullanılır.
- İplik: İpek, floş veya naylon bazlı ince oya iplikleri tercih edilir. Videodaki gibi parlak sonuçlar için genelde ipek veya parlak floş iplikler kullanılır.
- Makas: İplikleri kesmek için küçük ve keskin bir nakış makası.
- Kumaş/Zemin: Süslemesi yapılacak ürün tülbent, yazma, havlu kenarı vb.
Oya Modellerinde Zürafa Nasıl Yapılır?
İğne oyası, temel olarak "Zürafa" adı verilen düğümler zinciri üzerine kurulur.
- Zürafa, iğne oyasının en temel düğümüdür ve tüm motiflerin zeminini oluşturur. İpliği kumaşın kenarına tutturmak için ilk düğümü atın.
- İğneyi kumaşın içinden veya önceki zürafanın içinden batırın. İpliği iğnenin üzerine bir veya iki kez dolayın. İğneyi çekerek doladığınız ipliği sıkıca düğümleyin.
- Bu düğümleri kumaş kenarı boyunca belirli ve eşit aralıklarla yan yana yaparak bir sıra oluşturun. Bu sıraya "zürafa" denir ve motifler bu zürafaların üzerine kurulur.
Motif Oluşturma Nasıl Yapılır?
- Zürafa sırası tamamlandıktan sonra, iğne oyanıza desen ve hacim katacak motifler yapmaya geçilir.
- Bir zürafanın içine batırılır ve küçük bir ilmek, gözeme oluşturulur. İplik iğnenin üzerine dolanıp düğümlenerek sabitlenir. Bu küçük ilmek, motiflerde yaprak veya çiçeklerin başlangıç noktalarını oluşturur.
- Pırpır tekniğiyle bir ilmek yapılır, ardından bu ilmeğin içine tekrar düğümler atılarak yükselen bir üçgen veya kanat formu verilir.
- Zürafa üzerine atılan düğümlerle yeni bir sıra oluşturulur.
Tekrarlama ve Şekillendirme Aşaması
- Oluşturulan çiçek, yaprak, üçgen vb. gibi temel motifler sürekli olarak tekrarlanır ve bir desen zinciri oluşturulur.
- Motiflere hacim ve şekil vermek için bir zürafaya birden fazla düğüm atılabilir veya motifin üzerine yeni bir zürafa sırası kurulabilir.
- Örnekteki gibi karmaşık desenler, genellikle zürafa, pırpır gibi temel düğümlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş daha büyük gözemelerden, ilmeklerden oluşur.
İğne Oyası Püf Noktaları
- İğne oyasının güzelliği, atılan düğümlerin eşit ve sıkı olmasından gelir. Düğümlerin gevşek olması desenin bozulmasına neden olur.
- Düğüm atılırken ipliğin iğneye doğru şekilde dolanması (genellikle tek veya çift sarım) ve parmakla gergin tutulması kritiktir.
- İpliğin kumaşa düzgün bir şekilde tutturulması ve bitişte ipliğin dikkatlice gizlenmesi önemlidir.
Böyle bir iğne oyası yapmak, temel olarak zürafa düğümünü öğrenmekle başlar, ardından bu temel üzerine pırpır ve sinek kanadı gibi motif tekniklerini uygulayarak desen oluşturmayı içerir.