Çiçek motifli tığ oyası ile süslenmiş; yemeni, tülbent veya eşarp diye adlandırılan bir başörtüsü kenarı tığ oyasıdır. Bu tür el işi oyalar, özellikle Türkiye'de ve çevre kültürlerde yaygın olarak kullanılır ve büyük bir kültürel değere sahiptir.
Tığ oyası; adını, motiflerin tığ, kroşe kullanılarak ipliklerle örülmesinden alır. Dantel yapımına benzeyen geleneksel bir el sanatıdır. Çiçek motifi beyaz ve kırmızı renklerle yapılmış, tığ oyalarında en popüler ve klasik desenlerden biridir.
Kırmızı zemin kumaş ve alt üst sıra oyalarda kullanılmış, tutku, aşk, mutluluk gibi anlamları temsil edebilir. Beyaz ise çiçek motiflerinde kullanılarak saflık, temizlik, masumiyet gibi anlamları taşır. Oyaların renkleri, başörtüsünü takacak kişinin duygularını, sosyal durumunu veya yöresel anlamları ifade edebilir.
Bu oyalar başörtüsünün kenarını süslemek, ağırlık yapmak ve daha zarif bir görünüm kazandırmak için yapılır. Geleneksel olarak özel günlerde, düğünlerde, bayramlarda veya günlük hayatta kullanılır.
Tığ oyaları, Anadolu'nun kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Anadan kıza geçen bir gelenek olup, her bölgenin kendine has motifleri ve teknikleri bulunur.
Çiçek Motifli Tığ Oyası Yapılışında Kullanılan Malzemeler
- Oya ipliği; naylon, polyester veya pamuklu ipek iplikler kullanılır.
- İpliğin kalınlığına uygun 20, 21 veya 22 numara ince bir tığ
- Üzerine oya yapılacak olan başörtüsü, tülbent veya yemeni.
Tığ Oyası Nasıl Yapılır?
- Tığ Battı, Zemin Hazırlama: Başörtüsü kenarına motiflerinizi sabitleyeceğiniz zemini oluşturmanız gerekir. Kumaşın kenarı boyunca belirli aralıklarla (genellikle 2-3 zincir çekilip kumaşa batılarak) ilmekler oluşturulur. Bu, tığ ile çalışırken temel sıralama hattınız olur.
- Alt Sıra Oyası, Çimen veya Kirpik Yapımı: Tığ battı üzerine, motifleri yerleştirmeden önce bir alt sıra oyası yapılır. Tığ battıdaki ilmeklere batılarak zincirler, küçük direkler, tırabzanlar veya kirpik adı verilen mini halkalar oluşturulur. Oyaya hem sağlamlık hem de estetik bir bitiş sağlar.
- Çiçek Motifini Oluşturma: Farklı bir renkle, asıl çiçekler örülür. Motif başlangıcında zincir çekilerek küçük bir halka veya sihirli halka oluşturulur. Çiçeğin orta noktası olacaktır.
Çiçek Motifini Oluşturma Aşaması
- Yaprakların Yapımı: Halkaya batılarak sık iğne, zincir ve tırabzan kombinasyonları ile çiçeğin yaprakları yapılır. Örneğin, birkaç tırabzan, araya zincir çekme ve tekrar tırabzan ile bombeli yaprak şekli verilir.
- Çiçeğin Tamamlanması: Tüm yapraklar tamamlandığında motifin başlangıç noktasına kaydırma ilmeği ile bağlanır. İp kesilir ve gizlenir.
- Motifleri Ekleme: Hazırlanan çiçek motifi, alt sıra oyasının (kırmızı sıranın) üzerindeki uygun noktalara sık iğne veya kaydırma ile sabitlenir.
- Üst Sıra veya Kenar Bitirme: Motifler eklendikten sonra, çiçeğin hemen üstünden, zemin rengiyle kırmızı bir sıra daha geçilerek tüm motifler birbirine bağlanabilir ve oyaya son şekli verilir.
- İpinizin gerginliği ve elinizin sıkılığı önemlidir. Tüm motiflerin eşit büyüklükte olması için ipi her zaman aynı gerginlikte tutmaya çalışmak çok önemlidir.